چگونه در دوران بزرگسالی دچار رکود نشویم و در دوران سالخوردگی احساس کمال یافتگی کنیم

اریکسون مراحل رشد شخصیت را به 8 مرحله تقسیم می کند . هیچ گاه فرد نمی تواند دوران بزرگسالی خوبی داشته باشد اگر هویت یابی او در نوجوانی خوب شکل نگرفته باشد. بسیاری افراد اطراف ما هستند که می خواهند دوران نوجوانی نکرده خود را در دوران بزرگسالی یا میان سالی تجربه کنند. طبق نظریه اریکسون اگر افراد جنبه های مثبت خود را در هر مرحله رشد ندهد، قطعا در بزرگسالی با مشکلات بسیاری مواجه می شوند انگار که فرد به طور ناقص و  رشد نیافته وارد مرحله بعدی می شود.  مطلب کامل تر در نظریه رشد روانی اجتماعی اریک اریکسون

مرحله اول : مرحله امنیت در مقابل ناامنی است که مهم ترین وظیفه والدین در 2 سال اول زندگی کودک این است که باید نیازهای پایه ای او را برآورده سازند و او به احساس ایمنی و اعتماد برسد و اگر کودکی که نیازهای اساسی او در این دوره به درستی برآورده نشود و والدین نسبت به نیازهای او بی توجه و بی تفاوت باشند، احساس نامنی در او شکل می گیرد و در بزرگسالی با مشکلات فراوانی مواجه می شود و جزو شخصیت های منفی و بدبین در بزرگسالی می شود.

مرحله دوم: مرحله خودمختاری در مقابل شرم و تردید است که در این دوره که دوران اولیه کودکی است از 2 تا 6 سالگی ، کودک باید بتواند نیازهای خود از قبیل غذا خوردن، شستشو کردن، لباس پوشیدن و امثال آنها را شخصا برآورده سازد. اگر به انجام این کارها ترغیب شود، در او احساس توانایی شکل می گیرد ولی اگر به دلیل خطاهایش مورد ملامت قرار گیرد یا کارهای او مستمرا دیگران انجام دهند دچار احساس ناتوانی ، شرم و تردید خواهد شد. (سن پیش دبستانی)

مرحله سوم: ابتکار در مقابل احساس گناه است. در این دوره رشدی کودک با وسایل بازی مثل شن و سنگ و امثال اینها کارهای فنی، هنری انجام می دهد که اگر توسط والدین ترغیب بع این فعالیت ها شوداحساس توانایی و استقلال در او شکل می گیرد و ابتکار عمل . اما اگر توسط بزرگسالان ، روش بازدارنده اعمال شود در او احساس ناتوانی و تقصیر در برآوردن نیازها و آرزوها ایجاد می شود.

مرحله چهارم : مرحله سازندگی و پیشرفت در مقابل احساس حقارت (سن دبستانی) وقتی کودک برای کارهایی که در مدرسه می کند، مورد توجهو تشویق قرار گیرد احساس سازندگی و پیشرفت خواهد کرد ولی اگر مدام مورد ملامت و سرزنش قرار گیرد احساس حقارت در او شکل می گیرد.

مرحله پنجم : مرحله هویت یابی در مقابل گمگشتگی است. (سن نوجوانی) در این دوره برای انتقال از کودکی به بزرگسالی، نوجوانان باید نقش هایی برعهده گیرند که در شمار وظایف و دشواری های دنیای بزرگسالی قرار گیرند تا هویت یابی در انها شکل گیرد. در این دوره، هویت یابی نوجوانان باید بتوانند به سوالاتی از قبیل من کیستم؟ آیا هنوز کودکم یا بزرگ شده ام؟ کدام افکار و اعتقادات مورد قبول من است؟ چه نقشی را در زندگی اجتماعی باید داشته باشم؟ چگونه می توانم نقش خود را در ارتباط با جنس مخالف ایفا کنم ؟ در آینده چه شغلی خواهم داشت؟ آیا من به اندازه کافی اهمیت دارم و مورد احترام هستم؟ آیا در زندگی موفق خواهم شد؟ دستیابی به پاسخ این سوالات کار آسانی نیست واقعا نوجوان را برای مدتی سرگشته می کند ولی اگر شرایط زندگی فرد چنان نباشد که در رفع این مشکلات به او کمک شود دچار بحران نوجوانی می شود و در روزهای بعدی زندگی هم بسیار مشکل آفرین خواهد شد.

مرحله ششم: مرحله تلعق و صمیمیت در مقابل انزوا (سن جوانی) در این دوره وقتی که هویت نوجوانان شکل گرفت آمادگی آن را پیدا می کند که روابط متقابل و صمیمانه ای با دیگران ایجاد نماید درصورتیکه اگر جوانی به دلیل ناتوانی در نزدیک شدن به دیگران و بی علاقگی به دادو ستد های دوستانه نتواند چنین روابطی را ایجاد نماید دچار احساس تنهایی خواهد شد.

مرحله هفتم: بارآوری در مقابل رکود ( بزرگسالی) در سنین بزرگسالی، وظیفه اصلی رشد این است که فرد در تولید و خدمات اجتماعی شرکت کند و در تولید و تربیت نسل بعدی نیز نقش خود را ایفا کند. در چنین صورتی است که احساس مولد بودن در او ایجاد می شود. شخصی که چنان در خود فرو رفته است که نمی تواند یا نمی خواهد رشد اجتماعی رابه پیش براند ، دچار احساس رکود و نارضایتی ناشی از بی ثمر بودن خواهد شد.

مرحله هشتم: مرحله کمال خود در مقابل یأس ( کهولت) آخرین مرحله رشد فرد ارزیابی وی از جریان زندگی و حاصل عمر خویش است. اگر حاصل این ارزیابی احساس سعادت و مولد بودن باشد، آنگاه احساس کمال خود در وی پیدا می شود. برعکس اگر فرد عمر خویش را بی ثمر و مملو از اهداف دست نایافته و آرزوهای برباد رفته ببیند، دچار احساس یاس و سرخوردگی می شود . تعارض و بحران کمال، خود در برابر یاس در سالهای کهولت پیدا می شود. اگر شخص در این دوره از جریان زندگی خود از این حس برخوردار باشد که همسر و فرزندان و نزدیکان و اطرافیان او همان هایی هستند که هستند و نیز اگر او بتواند بپذیرد که خود وی نیز همانی است که هست احساس کمال و یکپارچگی خواهد کرد و روزگار پیری او مقبول خودش است.