دمانس یا زوال عقل سالمندانی چیست؟

یکی از اختلالات مغزی، دمانس یا زوال عقل است که در بسیاری از سالمندان شایع است. این اختلال به این صورت است که سالمند در امور روزمره خود ناتوان و به تبع آن ایجاد وابستگی در آنها می شود. به دلیل اینکه در فرد سالمند میزان توانایی های ذهنی کاهش می یابد، عملکردهای عادی و رفتاری او دچار مشکل خواهد شد. اختلال دمانس یا زوال عقل سالمندی حداقل دو مورد ازموارد حافظه ، ارتباطات و زبان ، توانایی ، تمرکز و توجه، استدلال و قضاوت، ادراک بصری را تحت تاثیر قرار می دهد.
امروزه افزایش جمعیت سالمندان را در سراسر جهان شاهد هستیم و درنتیجه با افزایش این تعداد کثیر از کل جمعیت، زوال عقل را در بسیاری از این افراد شاهد خواهیم بود. بطوریکه جمعیت 65 ساله های جهان از مرز 60 میلیون گذشته است. پس برای ما ضروری است که بدانیم نیازهای سالمندان چیست سالمندان زیادی ممکن است به نارسایی های شناختی دچار شوند و حتی در حالت شدید آن، به معلولیت های پیشرونده نیز مبتلا شوند و این دلیلی است که به شخصی بعنوان پرستار نیاز پیدا می کنند که برای انجام کارهای روزمره به آنها کمک کند.

نشانه های دمانس در سالمندان

شروع این اختلال معمولا مشکلات حافظه کوتاه مدت و یا ایجاد تغییراتی در تفکر است. به این ترتیب با تشخیص زودهنگام می توان راهکارهای پیشگیری از شدت گرفتن این اختلال را سریعتر انجام داد. در نهایت مهمترین مواردی که می توان از اختلال زوال عقل در سالمندان نام برد به شرح زیر است:
•    اختلال یا دشواری در صحبت کردن
•    رفتارهای غیرمنطقی مانند پرخاشگری
•    ضعیف شدن حافظه و بخاطر نیاوردن مسائل
•    عدم درک و تشخیص درست

سالمندان مبتلا به دمانس، طی گفتگوی معمولی از دنبال کردن بحث عاجز میشوند یا در همان لحظه فراموش می کنند که موضوع آن گفتگو چه بود درنتیجه یا ترجیح میدهند بحث را خاتمه دهند و یا اگر موضوع را فراموش نکرده باشند، حرف های خود را تکرار می کنند و یا به سختی سعی می کنند گفتگو را ادامه دهند که گاها در بیان واژه ها نیز دچار اشتباهاتی خواهند شد. یکی از نشانه های دمانس ، کاهش تمایل و توانایی سالمند برای انجام کارهای روزمره و عادی است. مثلا اینکه بازی مورد علاقه خود را نتواند انجام دهد و یا مسیر هایی که طی روز همیشه از آنها می گذرد را به یاد نیاورد. اینکه شخص بدون فکر کردن برخی کارهای روزانه خود را انجام دهد، ارتباط مستقیم در فعالیت های نورونی مغز دارد. درنتیجه در بوجود آمدن کوچکترین خللی باید دقت کرد.
همچنین از سایر علائم و نشانه ها این است که سالمند مبتلا به دمانس یا زوال عقل، از فعالیت ها نیز کناره گیری می کند و سر باز می زند. یعنی کم کم خود را از کارها و فعالیت ها دور می کند و علاقه ای به انجام خیلی از کارهای همیشگی خود ندارد.  

مراقبت از سالمند مبتلا به دمانس

مراقبت از فرد سالمند، باید به نحوی باشد که به اعتماد و عزت نفس سالمند مبتلا لطمه ای وارد نشود. افرادی که به مراقبت از سالمندان می پردازند، می دانند که استقلال فرد سالمند را باید درنظر بگیرند و از هرگونه سرخوردگی و گارد گرفتن سالمند پیشگیری کنند. چراکه فرد سالمند مبتلا به زوال عقل ممکن است به پرخاشگری، بیقراری، خشم و فریاد کشیدن، توهم و ویژگی هایی مانند اینها نیز دچار باشد درنتیجه باید با حفظ آرامش با سالمند رفتار کنند. همچنین مراقبت در چنین شرایطی، شامل تمام افراد خانواده خواهد بود. چراکه تمام اعضای خانواده باید حس حمایت از سالمند را به او القا کنند.

با توجه به اینکه این بیماری انواع مختلفی دارد ، در مورد بیمار بیشتر بدانید. هرچه بیماری سالمند را کامل تر درک کنید و اشراف کامل داشته باشید بهتر می توانید به او کمک کنید. با سالمندی که به زوال عقل دچار است نمی توانید توافق کنید یا توقع تعامل داشته باشید. او را در جریان مشکلات خود یا خانواده قرار ندهید چراکه ذهن و روحیه او نباید تحت تاثیر مشکلات قرار بگیرد. اما برعکس، با نکات مثبت و بیان اتفاقات خوب ذهن او را درگیر نکات خوب و امیدوار کننده کنید اما نه در حدی که بخاطر عدم بخاطر سپردن مسائل ،بیشتر احساس ضعف کند. نکات دیگر اینکه بهتر است هنگام خواب چراغی در اتاق خواب سالمند روشن باشد و یا کلید برق نزدیک تخت او باشد، مسیر سرویس بهداشتی باید روشن باشد تا دچار سردرگمی نشود. موارد ایمنی منزل، وعده های غذایی سالمند، نیازهای سمعک، عینک، عصا و مواردی از این قبلی باید همگی مهیا شوند. داشتن برنامه برای تغذیه به موقع، پیاده روی، صحبت کردن، هواخوری و ... می تواند کمک بسیاری درکنترل زوال عقل در سالمند داشته باشد.

موارد شایع در دمانس سالمند

از موارد مهم که بسیار در بین بیماران مبتلا به زوال عقل وجود دارد، مسئله تداخل دارویی است. طبق نتایج تحقیقاتی که پژوهشگرانی هلندی انجام داده اند، تقریبا نزدیک یک پنجم داروهایی که برای سالمندان تجویز می‌شوند در واقع نابه‌جا و اشتباه هستند. بهتر است پرستار، لیستی از داروهای وی تهیه کرده و از بروز تداخل دارویی جلوگیری کند. همچنین ارتباط با پزشک همواره باید حفظ شود و توصیه های پزشک به طور کامل رعایت شود. ورزش های منظم که نیاز به تحرک شدید و خطرناک ندارد مانند پیاده روی و یا دوچرخه ثابت می تواند کمک شایانی به سالمند داشته باشد. بنا بر آمار منتشر شده از سوی مرکز کنترل و پیشگیری امراض آمریکا، حدود 25 درصد از سالخوردگان 75 سال و مسن‌تر به دلیل ترس از زمین خوردن، فعالیت‌های بدنی خود را محدود می‌کنند. تشویق و ترغیب سالمند می تواند به او قدرت بسیاری القا کند. سعی کنید با او گپ روزانه داشته باشید وحس مهم بودن را در او زنده نگه دارید. به این صورت از ایجاد حس پوچ گرایی در وی جلوگیری می کنید. ایجاد احساسی مانند امنیت و راحتی، پذیرش و اینکه سالمند بداند مورد پذیرش جامعه و خانواده است، می تواند در بهبود روحیه او بالطبع در رفتارهای او تاثیر بگذارد. هرچند که ممکن است او تا مدتها به انکار بیماری خود بپردازد اما همراه او باید به طور غیر مستقیم تمامی موارد لازم را انجام دهد و رفتارهایش را مدیریت کند و همیشه با مشاور و پزشک سالمند در ارتباط باشد