طرحواره درمانی_کاربرد طرحواره درمانی  چیست؟ خدمات روانشناسی

طرحواره درمانی_کاربرد طرحواره درمانی چیست؟

طرحواره یا تله زندگی چیست و چگونه شکل می گیرد؟

همه ی ما آدمها پنج تا نیاز داریم که باید این پنج نیاز به اندازه کافی در ما ارضا بشه یعنی در حد مطلوب برآورده بشه. اگر اتفاقی میفته یعنی در روزهای اولیه زندگی این نیازها نتوانند به اندازه کافی ارضا بشن، در ذهن ما طرحواره شکل می گیره. طرحواره  درمانی درواقع تشخیص و ارائه راهکار برای همون تله های زندگی هست. تله های زندگی یا طرحواره ها شامل:

  • محرومیت هیجانی
  • رهاشدگی
  • نقص و شرم
  • بی کفایتی و استحقاق
  • و ...

طرحواره چیست

طرحواره درمانی چگونه کار می کند

هنگامی که نیازهای عاطفی - نیازهای اساسی فرد برای محبت ، راهنمایی ، عشق ، سرپناه و ایمنی - در دوران کودکی برآورده نمی شود ، افراد ممکن است با کمبود توانایی های خود به بزرگسالی برسند تا به طور مستقل و از طریق روابط سالم با دیگران راههایی را برای برآوردن این نیازها بیابند. طرحواره درمانی مبتنی بر این باور است که طرحواره های ناسازگار اولیه بر اساس این تجربیات نامطلوب دوران کودکی شکل می گیرد. این طرحواره های ناسازگارانه ، که می تواند به عنوان روش هایی برای تفسیر افراد از وقایع زندگی و رفتار دیگران توصیف شود ، بعداً می تواند زندگی را مختل کند: افراد ممکن است انتخاب های ناسالم را انجام دهند ، روابط سمی ایجاد کنند ، مهارت های اجتماعی کاملاً توسعه نیافته ، درگیر الگوهای رفتاری مخرب و ضعیف باشند درنتیجه احساس قضاوت و احساس بی ارزشی یا شک به خود را تجربه کنند

چرا طرحواره درمانی ضروری است

طرحواره ها اول از همه انتخاب های زندگی ما را جهت می دهد. حالا چگونه جهت می دهند ؟ چون اساس و پایه ناسالم است، یعنی آسیب دیدم. بنابراین جهت و مسیر ناسالم می شود و این است که برای بسیاری جالب است که مثلا می پرسند مگر تو نمی دانستی این آدم طرحواره استحقاق یا خودشیفتگی دارد یا آدم گنده دماغی بود و فقط جلوی پایش را می دید و همه را تحقیر می کرد. با دیدن این علائم چرا رفتی در آن رابطه ؟ این درست همان تله های زندگی یا طرحواره است که دارد به فرد جهت نادرست می دهد. حالا این طرحواره یا تله زندگی بعدا در رابطه عاطفی سه جا کار دست ما می دهد. یکی در معیارهای انتخاب. یعنی من معیارهایی را می چینم که کار دستم می دهد. مثلا در مرزبندی رابطه مسائل زیادی را ایجاد می کند. مثلا رابطه غلط را انتخاب می کنم و ادامه میدهم و اینکه چگونه پیش ببرم، مرزبندی من چگونه باشد آیا اصلا من به من توهین میشه یا نمیشه، اگر توهین میشه من چکار کنم و اینکه هر چقدر یک رابطه، رابطه ای خوب باشه با این مشکلات ما چگونه راهکار پیدا می کنیم مثلا وقتی دوستت جواب تلفنت رو نداد چه کار کردی؟ بی اعتمادی کرد چه کار کردی؟ قهر کرد چه کار کردی؟ درواقع سبک مقابله ای ما در برابر مشکلاتی که به وجود می آید چیست؟

تشخیص طرحواره و درمان

شیوه مقابله ما در برابر ناکامی ها به چه صورت است؟ تمام نکردن یک رابطه ناسالم خودش نشانه طرحواره های ناسالم است. یک رابطه اشتباهی که فرد سالهاست آن را ادامه می دهد چه چیزی را در آن رابطه حفظ کرده است؟ درواقع این طرحواره های ناسالم بوده که این رابطه را حفظ کرده است. حالا اگر بدون طرحواره درمانی، اینها رها شوند، باعث می شود که چه اتفاقی بیفتد؟ باعث می شود که ما خواه ناخواه با طرف مقابلمون که میتونه دوستمون یا نامزدمون یا همکارمون باشه، دچار مشکل در رابطه بشیم. دانستن طرحواره های ناسالم باعث ایجاد مشکلات ارتباطی در ما می شود. تشخیص طرحواره توسط یک روانکاو یا متخصص روانشناس انجام می شود.

طرحواره چگونه درمان می شود

داشتن طرحواره ناسالم باعث چه رفتارهایی می شود

حالا زمانی که این مشکلات بوجود می آید کنار آمدن با این مشکلات در افراد مختلف به صورت های متفاوت بروز داده می شود. که این کنار آمدن های ناسالم می شود عوامل تداوم بخشی در نگه داشتن طرحواره ها. مثلا یک نفر در ارتباط با مشکلات سیگار می کشد، یکی شعر و حافظ می خواند یکی خودش را می زند به بی خیالی . هرکسی بنا به داشتن انواع طرحواره های خود تغییر و تفسیر متفاوتی نسبت به مشکلاتش دارد. البته طرحواره ها باعث ایجاد رفتارهای ناکارآمد می شود و منجر به حل مسئله نمی شود. این رفتارهای ناکارآمد باعث می شود که ما مدام در تله های زندگی گیر کنیم. مثلا اگر من طرحواره بی کفایتی داشتم و بی کفایت بودم در پیشبرد رابطه، حالا بی کفایت هم هستم در قطع رابطه که این رفتارها باعث تایید طرحواره رهاشگی و ایجاد مشکلات تکرار شونده در فرد می شود اگر مثلا طرحواره رهاشدگی داشته باشم وارد رابطه هایی می شوم که در آنها این طرحواره تایید شود و اگر در من درمان طرحواره رهاشدگی انجام نشود ناخودآگاه براساس طرحواره رهاشدگی خود سراغ روابطی می روم که درنهایت رها شوم یا رفتارهای ناکارآمدی انجام دهم برای حل مشکلات، که باعث تمام شدن رابطه شود درواقع طی کردن مسیری در تایید طرحواره خود. می توانید جهت شناخت اینکه چگونه مسائل و مشکلات ریشه ای تشخیص داده می شود، مطلب روانکاوی چیست را مطالعه نمایید.
پس به طور کلی فردی که دچار طرحواره است شیوه های مقابله ای در برابر حل مشکلات خود بکار می بردکه مشکلات بیشتر شود و این شیوه های مقابله ای او تنها در ارتباط با نامزد یا همسر او دچار مشکل نمی شود بلکه در ارتباط با اطرافیان خود مانند پدر و مادر و همکار خود هم دچار مشکل می شود گویا ناخودآگاه طوری رفتار می کند که باعث طرد شدن او از جانب اطرافیان می شود و مدام این فرآیند ادامه دارد.

طرحواره ناسالم

ابعاد و گستردگی طرحواره از کودکی تا بزرگسالی

پس به طور کلی باید گفت طرحواره های ما بازآفرینی مشکلات ما در دوران کودکی است. درواقع کار اصلی طرحواره درمانی همین تشخیص دادن است. یعنی اگر من نتوانم یک رابطه رضایت بخش با مادرم و یا با خواهرم داشته باشم الآن هم با دوست یا نامزد خود نمی توانم داشته باشم و هنوز هم با او نمی توانم رابطه سالمی داشته باشم چون در دوران کودکی ام نیازهایم برآورده نشده الآن هم طوری برخورد می کنم که نیازهای من در ارتباط با فردی که دوستش دارم برآورده نشود.بنابراین مدام ناکامی در ارضای نیازها در فرد به وجود می آید یعنی اگر من در دوران کودکی نیاز به امنیت را تجربه نکردم، باعث ایجاد تله رهاشدگی در من می شود که باعث می شود مدام ترس این را داشته باشم که عزیزان و نزدیکانم مرا رها کنند. مثلا فردی را که از من پایین تر است آنقدر به او بها می دهم و آنقدر برایش ارزش قائل می شوم که فرد مقابل گویا خودخواه از رابطه می شود که سراغ نفر دیگه ای برود. خلاصه زور طرحواره ها خیلی زیاد است و کل رفتارهای ما را در دوران بزرگسالی تعیین می کنند و اگر طرحواره های خود را توسط یک روانشناس یا روان درمانگر شناسایی نکنیم کلا قابلیت آن را دارند که نگذارند معنی و مفهوم خوشبختی و شادابی و رضایت از زندگی را داشته باشیم. یک روان درمانگر با کمک و مشارکت درمانجو و بررسی تاریخچه زندگی او و پنج نیاز اساسی او متوجه می شودکه کدامیک از نیازها در دوران کودکی در فرد برآورده نشده و خلا هر کدام از نیازها باعث ایجاد کدام یک از طرحواره های ناکارآمد و ناسالم شده و بعد از شناسایی هریک از طرحواره ها ، الگوهای تکرارشونده شناسایی می شود ویژگی های هریک از طرحواره های ناسالم برای مراجع معرفی می شود و سپس به مکانیزم های دفاعی درمانجو پرداخته می شود که باعث تداوم طرحواره ها و تکرار الگوهای غلط شده و با شکستن آن مکانیزم ها تکرار الگوها قطع می شود و الگوهای جدید که باعث کوچک شدن طرحواره های ناسالم می شود جایگزین می شوند و باعث حل مسئله در مشکل ارتباطی فرد می شود. 

پرسش و پاسخ طرحواره های شخصیت

 

طرحواره درمانی در رابطه

بسیاری افراد هستند که همیشه انتخاب های اشتباه دارند هر بار فردی مشابه فرد قبل وارد زندگی آنها می شود و مشابه همان رابطه برای مدتی دوستی ادامه پیدا می کند و درنهایت آن شخص رابطه را تمام می کند. از نظر طرحواره درمانی، افرادی که انتخاب های مشابه اشتباه دارند، قطعا یک خلا مانند:

  • عدم بروز احساسات
  • سرکوب شدن و تحقیر شدن از لحاظ شخصیتی در دوران کودکی یا نوجوانی
  • دیده نشدن و مهم تلقی نشدن
  • عدم جرات برای ابراز وجود
  • مجبور شدن به داشتن شخصیتی ایده آل بدون کوچکترین عیب و نق
  • و ...

را تجربه کرده و همین خلاها باعث پاسخ مثبت دادن به کیس های اشتباه است که در آنها نمودی از آن خلاها وجود دارد و درآنها جسارتی که به دنبالش بوده اند را در این افراد پیدا می کنند درنتیجه به شدت و سریعا جذب آنها می شوند. 

روش های طرحواره درمانی

دفتر خاطرات

از افرادی که طرحواره درمانی را دنبال می کنند ، اغلب خواسته می شود که یک دفتر خاطرات یا هر تجربه ای را که باعث ایجاد طرحواره های ناسازگار اولیه می شود ، ثبت کنند. در جلسات طرحواره درمانی ، افراد می توانند یاد بگیرند که الگوهای تفکر مرتبط با این طرحواره ها را شناسایی کنند. وقتی این الگوهای تفکر بین جلسات رخ می دهد ، دفتر خاطرات به افراد اجازه می دهد تا درباره موقعیت ها ، احساسات و رفتارهای مرتبط بنویسند. این خاطرات اغلب در جلسه مرور می شوند و می توانند در تعیین روشهای تمرین شیوه های جدید برآورده کردن نیازهای عاطفی و همچنین موقعیت هایی که در آنها این روشها به بهترین وجه کاربرد دارند مفید باشد.

فلش کارت

فلش کارت ها عبارت هایی هستند که توسط بیمار در بین جلسات به آنها ارجاع داده می شود. آنها توسط درمانگر یا مجموعه ای از درمانگر و بیمار توسعه داده می شوند و در جلسات طرحواره درمانی استفاده می شوند. انها اظهاراتی هستند که مشابه اظهارات والدین برای کودک خردسال در سن رشد است که بیمار در حال حاضر حالت کودک آسیب پذیر خود را تجربه می کند.

آنها به عنوان پیوندهایی به درمانگر و در نتیجه به عنوان وسایل انتقالی عمل می کنند. به ویژه در مراحل اولیه یعنی کار بر روی مشکلات ریشه ای در دلبستگی اولیه. پیامها و احساسات بیان شده در کارتها به تدریج درونی می شوند و بنابراین  در ایجاد حالت بزرگسالان سالم بسیار مفید هستند. بیمارانی که از مشکلاتی مانند BPD رنج می برند. اغلب فلش کارت ها را بسیار قدرتمند می دانند. کارت های فلش اغلب برای هر نوع موقعیت چالش برانگیز و مرحله درمان توسعه داده می شوند. بسته به خلاقیت درمانگر و سطح رشد حالت کودک آسیب پذیر ، آنها می توانند اشکال مختلفی مانند یادداشت ها یا اشعار داشته باشند ، و ممکن است با دقت فکر کرده یا حرکات خود به خودی انجام دهند.


نظرات

فیلدهای ضروری با علامت

  1. سین م
    سین م

    خانم دکتر ممنون از توضیحات عالی شما من با هر پسری دوست می شم همش باهاش کارم به دعوا و بحث می کشه پس این در واقع مشکل من هست درسته

    1. مدیر سایت
      مدیر سایت

      بله شما فقط ميتونيد رفتار خودتون كنترل كنيد نه اينكه با تغيير و كنترل ديگران وارد رابطه بشيد. خوداگاهيتون نسبت به خودتون پايين است  و ترس از دست دادن رابطه را داريد كه وقتي نيازهاتون در رابطه بر اورده نميشه بحث و دعوا راه مي اندازيد و يا اينكه جذب افراد خود شيفته مي شويد و وقتي نيازهاي انها توسط شما بر اورده نميشه و شما ميخواهيد او را قانع كنيد، براي رفتار اشتباه و همين كارتون ، شما را به بحث و دعوا مي كشه... پس بهتره اول از همه روی خود شناسی خودتان کار کنین.

  2. ح-محسنی
    ح-محسنی

    خانم دکتر ممنون که اینقدر طرحواره رو واضح برامون توضیح دادید، منم فکر می کنم دچار تله هستم چون وارد هررررررررررر رابطه ای می شم طرف مقابلم یه بچه حرص دربیاره که دائم اذیتم می کنه در صورتیکه من خیلی آروم و صبورم میشه بفرمایید چرا؟

    1. مدیر سایت
      مدیر سایت

      اگر در یک جمله بخوام خیلی خلاصه مفید بهتون پاسخ بدم، باید بگم مشکل اصلی از خودتونه به این صورت که وقتی ما نسبت به خودمون سواد عاطفی نداریم و هیچ شناخت و آگاهی نسبت به خودمون نداشته باشیم خیلی امکان داره آدمهای دیوونه تمام عیار را بیاریم در ارتباط با خودمون. حالا از نظر طرحواره درمانی، برای اینکه بدانید چرا در تله این افراد گیر و گرفتار می شوید بهتره با دقت به صحبتهای من گوش کنید حتما دور و اطرافتون بسیار شاهدش بودید که چرا افرادی که خیلی متین و آروم و مودب هستند دائما افرادی به تورشون میفته که بسیار بدخلق و بی ادبن و این اتفاق نه یک بار بلکه بارها و بارها در طول زندگیشون تکرار و تکرار میشه. دلیلش می تونه این باشه که شما با احساسات خودتون بسیار مسئله و مشکل دارید چون ناتوان هستید در بروز احساسات خودتون. وقتی شما برای بیان احساسات خودتون مسئله و مشکل داشته باشید خب مشخصه جذب افرادی می شید که در بیان احساساتشون بسیار جسور و گستاخ هستند. بنابراین ضعف شما و انفعال شما در بیان احساسات باعث میشه گیر افرادی بیفتید که بسیار قلدر هستند و آدمهای زورگویی هستند که می خواهند به زور علائقشون رو به شما تحمیل کنند. جوریکه انگار شما هم برای آنها جذاب می شید چون اینجوری تصور می کنند که یکی را پیدا کردیم که ازش سواری بگیریم. گویا بی ثباتی هیجانی انها، هیجانات سرکوب شده شما را تحریک می کند. چونکه این افراد آنقدر بی ثباتی هیجانیشون و دامنه احساساتشون شبیه بچه هاست که برای شمایی که بسیار منطقی و از نظر احساسی سرد هستید و یا احساسات خود را بروز نمی دهید، جذاب می شوند چون از طریق شور و هیجان اونها شما ها عواطف سرکوب شده خودتان را تجربه می کنید درحالیکه شما یک دختر یا پسر بچه ای برای خودتون انتخاب کردید  که فقط هرروز یک دردسر جدید براتون ایجاد می کنه.  

  3. م خ
    م خ

    خانم دکتر الگوهای ذهنی ما چجوری شکل می گیرن اصلا بر چه اساسی در ذهن ما تشکیل می شن

    1. مدیر سایت
      مدیر سایت

      بعنوان مثال اگر ما مثلا در یک محیطی بزرگ شدیم که مثلا چهره و زیبایی ملاک احترام و ارزش بوده کاملا طبیعی است که وقتی به سن بزرگسالی رسیدیم وسواس گونه به چهره و زیباییمون اهمیت ویژه ای بدیم و یا اینکه بنا به هوش و ذکاوتتون همیشه تحسین شده اید انگار در ارتباط با هر کاری محاله شکست را بپذیرید و مدام بخواهید هوش  و ذکاوتتون رو به دیگران ثابت کنید. البته نقش پدر و مادر در تربیت فرزند کاملا واضح است اما بسیار مهم است که به معیارها و ارزش های ذهنیمون اهیمت بدهیم و آنها را متوجه باشیم و این نحوه شکل گیری الگوهایی است که بسیاری از ما از وجود آنها خبر نداریم و اینکه مدام در انتخاب هایمان شرایطی را پیش می آوریم که با الگوهای ما سازگار باشد و درنتیجه شکست های مشابهی را تجربه می کنیم

  4. شباهنگ
    شباهنگ

    مرسی خانم دکتر واقفعا توضیحاتتون درباره طرحواره کامل و واضح بود با پدر و مادری که طرحواره دارن چجوری رفتار کنیم

    1. مدیر سایت
      مدیر سایت

      شما خودتون روی طرحواره هاتون کار کنید واقف شدن روی طرحواره هاتون باعث واقف شدن بر طرحواره های اونها میشه و همین باعث میشه که در بازی آنها نیفتید و مشکلات رو بیشتر نکنید

  5. عسل دی
    عسل دی

    دوست پسر من خیلی آدم خوبیه ولی به شدت خسیسه آیا خساست هم دلیل بر طرحواره است می شه یه جوری من این آدمو تغییر بدم با رفتارام و بهش بفهمونم که تنها ایرادش خساستشه؟

    1. مدیر سایت
      مدیر سایت

      بله دچار ناامن شدید هست و پول برای او ایجاد امنیت می کند ایشون ممکنه حس ناامنی یعنی طرحواره رهاشدگی داشته باشد

  6. سیما
    سیما

    من تازگی فهمیدم که دچار اضطراب شدیدی هستم که این اضطراب به شدت منو از نظر شغلی آزار میده و نمی ذاره پیشرفت کنم و اینقدر درگیر اضطرابم هستم که سرکار حتی نمی تونم وظایف و کارهای عادیمو انجام بدم. همش مثلا می ترسم یهواخراج شم یا یهو همکارام زیرابمو بزنن به نظرتون این ممکنه طرحواره باشه؟ ممنون از مطالب مفیدتون

    1. مدیر سایت
      مدیر سایت

      شما دچار طرحواره بی اعتمادی و بدبینی و رهاشدگی هستین که حتما باید توسط روان درمانگر روی این طرحواره ها کار شود

  7. معظم
    معظم

    میشه بگید از کجا بفهمیم درگیر طرحواره هستیم؟ مثلا اگر شغلمونو دائم عوض می کنیم و از محیط کارمون هرجا که می ریم رضایت نداریم این دلیل داشتن طرحواره است؟

    1. مدیر سایت
      مدیر سایت

      همینکه مدام شغلتونو عوض می کنین ممکن است شما طرحواره استحقاق و یا معیارهای سخت گیرانه داشته باشید و همیشه ناراضی بودن یعنی مدام داشتن توقع از دیگران و اینها نشانه های خوبی نیست

سوال خود را از ما بپرسید