چرا نسل Z شجاع‌تر به نظر می‌رسد، اما در حقیقت مسئولیت‌پذیری کمتری دارد؟

تحلیل روان‌شناختی دکتر فهیمه رضایی، درمانگر و روانکاو

امروزه شاهد تغییرات قابل توجهی در رفتار و نگرش‌های نسل Z نسبت به نسل‌های گذشته هستیم. این نسل که در دنیای دیجیتال و تکنولوژی بزرگ شده است، غالباً خود را شجاع‌تر و مستقل‌تر از نسل‌های قبلی می‌داند. اما آیا واقعاً این‌گونه است؟ آیا شجاعت واقعی به معنای نادیده گرفتن مسئولیت‌ها و مرزهای اخلاقی است؟

نسل Z و شجاعت یا خودخواهی؟

این نسل به‌خاطر دسترسی بی‌پایان به اطلاعات، توانسته خود را به‌عنوان فردی مستقل و شجاع معرفی کند. بسیاری از جوانان این نسل به شدت از «تفاوت» خود افتخار می‌کنند و باور دارند که می‌توانند از موانع بزرگ عبور کنند. “ما شجاع‌تر هستیم، هیچ‌چیز نمی‌تواند جلوی ما را بگیرد!” این جمله‌ای است که بسیار از نسل Z می‌شنویم. اما آیا واقعاً شجاعت به معنای بی‌مسئولیتی و خودخواهی است؟

پیشینه تربیتی نسل Z و چالش‌های آن

آنچه که بسیاری از اعضای نسل Z نمی‌بینند، تأثیر عمیق تربیت و محیط‌های خانوادگی است که باعث شکل‌گیری شخصیت آن‌ها شده است. والدین نسل‌های قبلی، به‌ویژه نسل‌های دهه 50 و 60، تحت فشار و سختی‌های زیادی بزرگ شده‌اند. آنان در دوران خود با کمبود حمایت و تشویق روبه‌رو بوده و بسیاری از آن‌ها تجربه دردناک عدم حمایت عاطفی را داشته‌اند. این تجربه باعث شد تا بسیاری از این والدین، در دوران بزرگ‌کردن فرزندان خود، در تلاش باشند تا از کمبودهایی که خود تجربه کرده‌اند، جلوگیری کنند. نتیجه این رویکرد، ایجاد والدینی بود که به شدت نگران فرزندان خود بودند و همه‌چیز را برای آن‌ها فراهم کردند. این نوع نگرانی و حمایت بیش از حد، بدون مرز و نظم، در نهایت به تربیتی منجر شد که در آن، فرزندان احساس مسئولیت نداشتند و در نتیجه، خودخواه‌تر و لوس‌تر شدند.

حمایت بیش از حد و اثرات آن بر نسل Z

والدین نسل Z، به‌دلیل نگرانی‌های زیاد و تلاش برای جبران کمبودهای خود، بی‌آنکه آگاه باشند، از حمایت‌هایشان سو استفاده کردند. این حمایت بی‌حد و مرز، برای فرزندان تبدیل به یک سایه نامرئی شد که به آن‌ها احساس بی‌مسئولیتی و خودخواهی می‌دهد. بسیاری از جوانان این نسل، رفتارهای خود را شجاعت می‌نامند، در حالی که در واقع این‌ها از نبود حد و مرز و چالش‌های زندگی است که توانایی‌های واقعی آن‌ها در مواجهه با مشکلات، رشد نمی‌کند. این رفتارها، مانند مصرف مواد مخدر، نوشیدنی‌های الکلی و روابط سطحی و بی‌پایان، نه تنها نشانه‌ای از شجاعت نیست، بلکه ناشی از خودخواهی و ناتوانی در پذیرش مسئولیت‌های اجتماعی و شخصی است. در واقع، نسل Z به‌جای اینکه در چالش‌ها رشد کند، در آن‌ها غرق می‌شود و به جای یادگیری از اشتباهات، آن‌ها را تکرار می‌کند.

مسئولیت‌پذیری و رشد واقعی: تفاوت نسل‌های گذشته و نسل Z

آنچه که نسل‌های گذشته مانند نسل‌های دهه 50 و 60 را از نسل Z متمایز می‌کند، مسئولیت‌پذیری است. تربیت نسل‌های گذشته در موقعیت‌هایی سخت‌تر و با چالش‌های بزرگتر، آن‌ها را به افرادی تبدیل کرد که در برابر مشکلات زندگی پایدارتر، باهوش‌تر و صبورتر بودند. این نسل‌ها توانستند در برابر مشکلات مقاومت کنند، مهارت‌های تفکر انتقادی را یاد بگیرند و از چالش‌ها برای رشد و پیشرفت استفاده کنند. در مقابل، نسل Z با داشتن والدینی که به شدت مراقب آن‌ها بودند و مرزهای مشخصی برایشان تعیین نکردند، بیشتر به دنبال راحتی و لذت آنی هستند. این امر باعث شده که بسیاری از آن‌ها به‌جای شجاعت واقعی، به دنبال احساس فوری رضایت باشند، که در نهایت به مصرف مواد مخدر، الکل و روابط بی‌پایان و کم‌عمق می‌انجامد.

شجاعت واقعی: از مسئولیت‌پذیری و چالش‌ها نشأت می‌گیرد

شجاعت واقعی زمانی شکل می‌گیرد که فرد می‌تواند مسئولیت رفتارهای خود را بپذیرد و از چالش‌ها درس بگیرد. این همان چیزی است که نسل‌های قبل به آن دست یافتند. در مقابل، نسل Z نیاز به یادگیری این موضوع دارد که شجاعت واقعی از پذیرش مسئولیت‌ها، مواجهه با مشکلات زندگی و حل چالش‌ها به‌وجود می‌آید. آن‌ها باید یاد بگیرند که هر تصمیمی که می‌گیرند، عواقبی دارد. و این عواقب هستند که باعث رشد و بلوغ شخصیتی می‌شوند. به‌جای اینکه از موانع فرار کنند و به دنبال لذت‌های آنی باشند، باید بیاموزند که چگونه از سختی‌ها عبور کنند و با آن‌ها مقابله کنند. این همان شجاعت واقعی است که باعث می‌شود افراد نه تنها از نظر روحی قوی‌تر، بلکه از نظر اجتماعی نیز مسئولیت‌پذیرتر و مؤثرتر باشند.

نتیجه‌گیری: نسل Z به کجا می‌رود؟

در نهایت، نسل Z به‌دنبال استقلال و شجاعت است، اما باید یاد بگیرند که این ویژگی‌ها از مسیر مسئولیت‌پذیری و چالش‌ها شکل می‌گیرند، نه از فرار از آن‌ها. اگر این نسل بتواند با مسئولیت‌پذیری بیشتر و احترام به مرزهای اخلاقی، شجاعت واقعی را درک کند، می‌توانند به نسل موفق‌تری تبدیل شوند که نه تنها به خودشان بلکه به جامعه نیز خدمت می‌کنند.

دکتر فهیمه رضایی، درمانگر و روانکاو